✅ บทความนี้ได้รับการตรวจสอบแล้ว

KEY POINTS:

• โรคไขมันในเลือดสูงคือภาวะที่ร่างกายมีปริมาณคอเลสเตอรอลในเลือดมากกว่าปกติ โดยระดับคอเลสเตอรอลปกติไม่ควรเกิน 200 มิลลิกรัมต่อเลือด 100 มิลลิลิตร
  
  
• โรคไขมันในเลือดสูงทำให้ไขมันไปสะสมอยู่ตามผนังหลอดเลือดจนเกิดการตีบตันจนเลือดไหลเวียนไม่สะดวก สุดท้ายส่งผลให้เกิดโรคหัวใจขาดเลือด อัมพฤกษ์ อัมพาต จนอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้
  
  
• นอกจากโรคไขมันในเลือดสูงจะเกิดจากกรรมพันธุ์แล้ว ยังเกิดจากพฤติกรรมการกินอาหารที่มีไขมันและคอเลสเตอรอลสูง ไม่ออกกำลังกาย สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ ดังนั้นการป้องกันโรคที่ดีที่สุดคือเลี่ยงพฤติกรรมที่เป็นต้นเหตุ

Table of Contents
โรคไขมันในเลือดสูงคืออะไร?
สาเหตุของโรคไขมันในเลือดสูง
อาการของโรคไขมันในเลือดสูง
อาการที่บ่งบอกว่าถึงเวลาต้องไปพบแพทย์ 
การรักษาโรคไขมันในเลือดสูง
ยารักษาโรคไขมันในเลือดสูง
ดูแลตัวเองอย่างไรเมื่อเป็นโรคไขมันในเลือดสูง
การป้องกันโรคไขมันในเลือดสูง
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับโรคไขมันในเลือดสูง

โรคไขมันในเลือดสูงคืออะไร?

โรคไขมันในเลือดสูง (Dyslipidemia) เป็นภาวะที่ร่างกายมีระดับไขมันในเลือดมากกว่าปกติ ซึ่งทั่วไปแล้วไขมันในร่างกายของคนเราจะมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือ

• คอเลสเตอรอล (Cholesterol) แบ่งย่อยออกเป็นไขมันชนิดดี (High-Density Lipoprotein: HDL) และไขมันชนิดไม่ดี (Low-Density Lipoprotein: LDL) ซึ่งระดับคอเลสเตอรอลมักจะแปรผันตามอาหารที่รับประทาน ผู้ป่วยคอเลสเตอรอลสูงบางรายอาจเกิดขึ้นจากกรรมพันธุ์ ซึ่งระดับคอเลสเตอรอลปกติไม่ควรเกิน 200 มิลลิกรัมต่อเลือด 100 มิลลิลิตร
  
  
• ไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) เป็นไขมันอีกชนิดหนึ่งซึ่งเกิดได้จากการสังเคราะห์ของตับและลำไส้เล็ก รวมถึงอาหารและโรคบางชนิดที่ทำให้การเผาผลาญไขมันผิดปกติ เช่น โรคอ้วน โรคเบาหวาน โรคไต รวมถึงการดื่มสุรา และการใช้ยาบางประเภท ค่าปกติของไตรกลีเซอไรด์คือไม่เกิน 150 มิลลิกรัมต่อเลือด 100 มิลลิลิตร

อย่างไรก็ตาม เมื่อร่างกายมีการสะสมไขมันเหล่านี้เป็นปริมาณมาก ไขมันจะไปเกาะตามผนังหลอดเลือดทำให้หลอดเลือดตีบหรืออุดตัน เลือดไหลเวียนได้ไม่สะดวก ซึ่งนำไปสู่ความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆ มากมาย โดยเฉพาะโรคหัวใจและหลอดเลือด อัมพฤกษ์ อัมพาต และเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

สาเหตุของโรคไขมันในเลือดสูง

สาเหตุของโรคไขมันในเลือดสูงหรือคอเลสเตอรอลสูงเกิดจากหลายปัจจัย เช่น

• การบริโภคอาหารที่ผิดหลักโภชนาการ เช่น การรับประทานอาหารที่มีไขมันมาก อาหารประเภททอด หรือมีส่วนประกอบของน้ำตาลสูง
• ออกกำลังกายหรือเคลื่อนไหวร่างกายน้อย
• ความผิดปกติทางกรรมพันธุ์
• โรคบางชนิด เช่น โรคอ้วน โรคเบาหวาน โรคต่อมไทรอยด์ทำงานได้น้อย
• การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาคุมกำเนิด
• การดื่มสุราเป็นประจำ
• การสูบบุหรี่

อาการของโรคไขมันในเลือดสูง

โดยปกติแล้วโรคไขมันในเลือดสูงจะไม่แสดงอาการอะไร จะรู้ได้ก็ต่อเมื่อเจาะเลือดไปตรวจหาระดับไขมันแต่ละชนิด แต่การที่มีระดับไขมันในเลือดสูงโดยไม่รักษา อาจทำให้ตับอ่อนอักเสบส่งผลให้ปวดท้อง เมื่อระดับไตรกลีเซอไรด์สูงมากอาจทำให้เกิดปื้นหนาสีเหลืองบริเวณหนังตา ฝ่ามือ ข้อศอกได้ รวมถึงอาจมีอาการปวดตามเนื้อตัวและข้อ

อาการที่บ่งบอกว่าถึงเวลาต้องไปพบแพทย์

ผู้ที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยงหรือมีพฤติกรรมเสี่ยง ควรเข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปี โดยแพทย์จะสามารถระบุว่าเป็นโรคไขมันในเลือดสูงได้จากการเจาะเลือดไปตรวจหากระดับของไขมันแต่ละชนิด เนื่องจากมีการตรวจไขมันไตรกลีเซอไรด์ด้วย จึงต้องงดอาหารก่อนเจาะเลือด 12 ชั่วโมง ดื่มได้แค่น้ำเปล่าเท่านั้น

การรักษาโรคไขมันในเลือดสูง

การรักษาโรคไขมันในเลือดสูงจะใช้วิธีทานยาเพื่อลดระดับไขมันในเลือด รวมถึงผู้ป่วยจำเป็นจะต้องควบคุมอาหารที่ทาน วิธีการปรุงอาหาร และปริมาณอาหารที่เหมาะสม งดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ งดสูบบุหรี่ และการออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อให้ร่างกายดึงไขมันไปใช้ได้

ยารักษาโรคไขมันในเลือดสูง

ยาที่ใช้รักษาภาวะไขมันในเลือดสูงมีอยู่หลายกลุ่ม ได้แก่

• ยากลุ่มสแตติน (Statins) มีประสิทธิภาพในการลดคอเลสเตอรอลได้ดีและลดไตรกลีเซอไรด์ได้เล็กน้อย
  
  
• ยากลุ่มไฟเบรต (Fibrates หรือ Fibric Acid Derivatives) ยากลุ่มกรดนิโคตินิก (Nicotinic Acid) และยากลุ่มอะนาล็อก (Analogue) มีประสิทธิภาพในการลดไตรกลีเซอไรด์ได้ดี ลดคอเลสเตอรอลได้เล็กน้อย
  
  
• ยากลุ่มไบล์แอซิดซีเควสแตรนต์ (Bile Acid Sequestrants) มีประสิทธิภาพในการลดคอเลสเตอรอลได้เพียงอย่างเดียว

การใช้ยาลดไขมันในเลือดจะขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยของแพทย์ ซึ่งต้องมีการพิจารณาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละรายตามความเสี่ยง ชนิดของไขมัน และความรุนแรงของโรค

ยาลดไขมันในเลือดมีผลข้างเคียงหรือไม่?

ผู้ป่วยที่รับประทานยาลดไขมันในเลือดบางรายอาจพบผลข้างเคียง คือ อาการวิงเวียน ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน มวนท้อง ปวดกล้ามเนื้อและข้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง ตับอักเสบ ไปจนถึงส่งผลให้ค่าน้ำตาลสูงขึ้น (ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2)

ยาลดไขมันห้ามกินคู่กับยาอะไร?

สำหรับยาลดไขมันในเลือดมีข้อห้ามในยาที่มีคุณสมบัติในการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ ได้แก่

• กลุ่มยาต้านเชื้อรา เช่น อิทราโคนาโซล (Itraconazole) คีโตโคนาโซล (Ketoconazole)
  
  
• กลุ่มยาปฏิชีวนะในกลุ่มแมคโครไลด์ เช่น อิริโทรมัยซิน (Erythromycin) คลาริโธรมัยซิน (Clarithromycin)
  
  
• กลุ่มยาต้าน HIV ในกลุ่มโปรตีเนสอินฮิบิเตอร์ (Protease Inhibitor) เช่น เจ็มไฟโบรซิล (Gemfibrozil) ไซโคลสปอริน (Cyclosporine)

ไขมันในเลือดสูงต้องกินยาตลอดชีวิตไหม?

แพทย์จะมีการตรวจวัดค่าไขมันในผู้ป่วยไขมันในเลือดสูงที่ต้องรับประทานยาลดไขมัน เพื่อตรวจดูว่าผู้ป่วยมีระดับไขมันที่เหมาะสมแล้วหรือไม่ เมื่อค่าไขมันลดลงจนถึงระดับที่เหมาะสมแพทย์อาจให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่อเนื่องไปอีกระยะหนึ่ง จึงจะสามารถหยุดยาได้ ดังนั้นยาลดไขมันไม่จำเป็นต้องใช้ไปตลอดชีวิตเสมอไป

ยาลดไขมันยี่ห้อไหนดี?

ยาลดไขมันแต่ละชนิดมีคุณสมบัติและผลข้างเคียงที่แตกต่างกันออกไป ก่อนการใช้ยาลดไขมันจึงต้องมีการตรวจประเมินสุขภาพและระดับไขมันโดยแพทย์เสียก่อน อีกทั้งในระหว่างการใช้ยาก็อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนขึ้นได้ ดังนั้นผู้ป่วยแต่ละรายจึงเหมาะกับยาลดไขมันแตกต่างกันไปและไม่ควรซื้อรับประทานเอง

ดูแลตัวเองอย่างไรเมื่อเป็นโรคไขมันในเลือดสูง

Do

• จำกัดอาหารและเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์อย่างหลากหลาย เน้นการบริโภคอาหารจำพวกเนื้อปลา เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน ผัก ผลไม้ ธัญพืชให้มากขึ้น
• ปรับเปลี่ยนวิธีปรุงอาหารจากเดิมที่ใช้การทอดหรือผัดไปเป็นการนึ่ง ต้ม ตุ๋น อบ ยำ ย่างแทน
• เลือกใช้น้ำมันมะกอก น้ำมันรำข้าว น้ำมันงา และน้ำมันถั่วเหลืองในการประกอบอาหารแทนน้ำมันหมู
• เลือกรับประทานผักผลไม้ที่มีกากใยอาหารสูง เช่น แอปเปิ้ล แก้วมังกร ฝรั่ง ชมพู่ ส้ม มะละกอ
• ควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
• ออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ อย่างน้อยวันละ 30-45 นาที สัปดาห์ละ 3-5 ครั้ง
• รับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างสม่ำเสมอ

Don’t

• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีไขมันสูงหรือคอเลสเตอรอลสูง เช่น ข้าวขาหมู ข้าวมันไก่ หมูสามชั้น หมูกรอบ หนังไก่ทอด เนื้อสัตว์ติดมัน เครื่องในสัตว์ อาหารฟาสต์ฟู้ด
• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารประเภททอดที่ใช้น้ำมันทอดซ้ำ เช่น เฟรนซ์ฟรายด์ ปาท่องโก๋ ปอเปี๊ยะ กล้วยทอด และเบเกอรี่ เช่น เค้ก คุกกี้ ครัวซองต์ โดนัท
• งดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ เช่น เหล้า เบียร์
• งดการสูบบุหรี่
• หลีกเลี่ยงภาวะเครียด

การป้องกันโรคไขมันในเลือดสูง  

การป้องกันโรคไขมันในเลือดสูงสามารถทำได้หลายวิธี เริ่มจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตและการบริโภคอาหาร โดยเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์อย่างหลากหลาย จำกัดการบริโภคอาหารที่มีไขมันสูงหรือคอเลสเตอรอลสูง ควบคู่กับการออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ และพยายามควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน งดกการสูบบุหรี่และงดการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ทุกชนิด รวมไปถึงเข้ารับการตรวจเช็คระดับไขมันในเลือดสูงเป็นระยะเพื่อเป็นแนวทางในการดูแลตนเอง ซึ่งหากสามารถปฏิบัติตามนี้ได้อย่างครบถ้วนจะช่วยลดโอกาสในการเป็นโรคไขมันในเลือดสูงได้อย่างมาก

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับโรคไขมันในเลือดสูง

1. คอเลสเตอรอลปกติเท่าไหร่?

ค่าปกติของคลอเลสเตอรอลรวมไม่ควรเกิน 200 มก./ดล. โดยมีค่าคลอเลสเตอรอลประเภท LDL ต่ำกว่า 120 มก./ดล. ส่วนคลอเลสเตอรอลประเภท HDL ควรสูงกว่า 35 มก./ดล.

2. คอเลสเตอรอลเท่าไหร่ถึงเรียกว่าสูง?

คอเลสเตอรอลรวม

• เริ่มสูง คือ 200-239 มก./ดล.
• สูง คือ มากกว่า 240 มก./ดล.

คอเลสเตอรอลประเภท LDL

• สูง คือ มากกว่า 116-190 มก./ดล.
• สูงมาก คือ มากกว่า 190 มก./ดล.

3. ไขมันในเลือดสูงบริจาคเลือดได้ไหม?

การมีไขมันในเลือดสูงไม่ได้เป็นข้อห้ามในการบริจาคเลือด แต่พบว่าในโลหิตของผู้บริจาคที่มีไขมันสูงมักมีลักษณะขุ่นขาวมากกว่าปกติจนไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่ ดังนั้นผู้ที่มีภาวะไขมันในเลือดสูงหรือคอเลสเตอรอลสูงควรรับประทานยาตามแพทย์สั่งและทำการควบคุมอาหารจนระดับไขมันในเลือดอยู่ในเกณฑ์ปกติจึงจะสามารถบริจาคเลือดได้ และควรงดรับประทานอาหารที่มีไขมันสูงอย่างน้อย 6 ชั่วโมงก่อนการบริจาคเลือด

4. คอเลสเตอรอลสูง ห้ามกินอะไร?

• อาหารจำพวกเนื้อสัตว์ติดมันหรือเนื้อสัตว์ที่มีไขมันสูง เช่น หมูกรอบ หมูสามชั้น เบคอน ขาหมู หนังไก่ รวมถึงเครื่องในสัตว์ เช่น ตับไก่ ตับหมู
• อาหารประเภททอดหรือใช้น้ำมันในการประกอบอาหาร เช่น กล้วยแขก หนังไก่ ไก่ทอด เกี๊ยวทอด โรตี รวมถึงอาหารฟาสต์ฟู้ด เช่น เฟร้นซ์ฟรายด์ เบอร์เกอร์
• ขนมหวานและเบเกอรี่ที่มีส่วนประกอบของครีมเทียม ไขมันทรานส์ วิปครีม หรือน้ำตาลในปริมาณมาก เช่น เค้ก คุ้กกี้ โดนัท
• อาหารที่มีส่วนประกอบของกะทิ เช่น แกงกะทิต่างๆ ขนมครก บัวลอยไข่หวาน กล้วยบวชชี
• อาหารที่มีคอเลสเตอรอลสูง เช่น ไข่แดง ไข่นกกระทา หอยนางรม หอยแครง

5. คอเลสเตอรอลสูงเท่าไหร่จึงต้องกินยา?

เกณฑ์ในการพิจารณาการใช้ยาในผู้ป่วยที่มีภาวะไขมันในเลือดสูงหรือคอเลสเตอรอลสูงขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์และความเสี่ยงของผู้ป่วยแต่ละราย โดยมีหลักเกณฑ์คร่าวๆ ดังนี้

• ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดต่ำ แพทย์จะใช้ยาเมื่อค่าคอเลสเตอรอลรวมสูงกว่า 240 มก./ดล. ขึ้นไป หรือคอเลสเตอรอล LDL สูงกว่า 160 มก./ดล. ขึ้นไป
• ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจหลอดเลือดปานกลาง แพทย์จะใช้ยาเมื่อค่าคอเลสเตอรอล LDL สูงถึง 130 มก./ดล. โดยไม่ได้ดูค่าคอเลสเตอรอลรวม
• ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจหลอดเลือดสูงหรือเป็นโรคหัวใจหลอดเลือดหรือโรคเบาหวาน แพทย์จะใช้ยาเมื่อค่าคอเลสเตอรอล LDL สูงถึง 100 มก./ดล.
• ผู้ที่เป็นโรคไขมันสูงอยู่แล้วหรือมีประวัติทำบอลลูนหรือผ่าหัวใจมาก่อน แพทย์จะใช้ยาเมื่อค่าคอเลสเตอรอล LDL มากกว่า 70 มก./ดล. ขึ้นไป

✅ ตรวจสอบข้อมูลโดย

นพ. ปองคุณ อารยะทรงศักดิ์ (GP)
คลินิคส่วนตัว
คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ปรึกษาคุณหมอผ่านแอป Raksa

แหล่งข้อมูล

• Blood Donation Thai.(2021, April 29).ไขมันในเลือดสูง บริจาคโลหิตได้หรือไม่ ?. https://www.youtube.com/watch?v=aXyYlJaXRUQ
• กองสุขศึกษา.(2019).คลอเลสเตอรอลทำให้เกิดโรคหัวใจ อย่างไร. http://healthydee.moph.go.th/view_article.php?id=331
• ไขมันในเลือดสูง เสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด.(2020). https://www.siphhospital.com/th/news/article/share/844/Dyslipidemia
• ข้อควรระวังของคนที่กินยาลดไขมันในเลือด.(2021). https://www.megawecare.co.th/content/4942/-ข้อควรระวังของคนที่กินยาลดไขมันในเลือด
• ทำความรู้จักกับ “Simvastatin” ยาลดไขมันในเลือด ให้เข้าใจและใช้ให้ถูกต้อง.(2017). https://www.rama.mahidol.ac.th/ramachannel/article/ทำความรู้จักกับ-simvastatin-ยาล/
• นพ.กฤษดา ศิรามพุช.“ยาลดไขมัน” ประเด็นที่ซ่อนแอบ.(2014). https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/579686
• ผศ.นพ.วีรศักดิ์ เมืองไพศาล.(n.d.).การปฏิบัติตัวเมื่อไขมันในเลือดสูง. https://www.si.mahidol.ac.th/project/geriatrics/knowledge_article/knowledge_healthy_6_004.html
• ภาวะไขมันในเลือดสูง(Hyperlipidemia).(2017).https://vibharam.com/detail.php?cat_id=1&know_id=64
• ยาลดไขมันในเลือด.(n.d.).https://www.siamhealth.net/public_html/medication/ยาลดไขมัน.html
• รักหัวใจใส่ใจคอเลสเตอรอล.(2020).https://www.vichaiyut.com/th/health/diseases-treatment/other-diseases/หัวใจ-คอเลสเตอรอล/#
• อธิวัฒน์ ล้ำเลิศหิรัญทวี.(2018).โรคไขมันในเลือดสูง Dyslipidemia ที่มาและการรักษา.https://www.thaihealth.or.th/blog/myblog/topic/961/อธิวัฒน์%20ล้ำเลิศหิรัญทวี/1593/สุขภาพ/17253/โรคไขมันในเลือดสูง%20Dyslipidemia%20ที่มาและการรักษา/